استفاده بهینه ازمنابع سرما یه گذاری شده درامرپیشگیری ازسوء مصرف مواد مخدرنیازمند شناسایی افراد وگروه های واقع درمعرض خطراست.همیشه بحث های فراوانی درمورد گروه های پرخطریا درخطربوده که به مفاهیم مختلفی دراین زمینه پرداخته شده است.اما با توجه به تحقیقات مشخص شداین افراد نیستند که درمعرض خطریا پرخطرقرارمی گیرند بلکه رفتار های خاصی ازقبیل سرنگ آلوده یا عدم رعایت احتیاط درروابط جنسی است که باعث می شود افراد درمعرض خطر قراربگیرند.اما چون این رفتارها خودبه خود وجدا ازافراد صورت نمی گیرند نمی توان افراد عامل که دارای رفتارهای پرخطرهستند را نادیده گرفت.اما ازآنجا که انجام رفتارهای پرخطردرگروه های خاصی شکل می گیرد،ازلحاظ مداخلات پیشگیرانه هم شناسایی آنها بسیارراحت ترازپیدا کردن تک تک افراد است.درمبحث مواد مخدرو مبارزه با آن می توان ازچند گروه درخطرمهم نام برد:جوان ها کلن به دلیل حس کنجکاوی بسیارفعال ونیرومندی دارند ونیازبه خطرکردن چه برای خودنمایی وچه برای اثبات شجاعت وشهامت فردی شان به احتمال بیشتری مصرف مواد را بیشترتجربه خواهند کرد.معمولا آنها خطریا احتمال گرفتارشدن را کمترازآن چه هست تخمین می زنند وازطرفی توانایی خود را برای کنارآمدن با خطروآسیب پذیربودن بیش ازآنچه درواقعیت است محاسبه می کنند.این عوامل به اضافه عوامل دیگرمثل علاقه طبیعی جوانان به عضویت درگروه های غیررسمی (خارج ازخانه ومدرسه) واطاعت کورکورانه ازهنجارهاوقوانین این گروه ها این قشرمهم ازجامعه را درمعرض خطرسوء مصرف موادودیگرناهنجاری های اجتماعی قرارمی دهد.البته هرچه جوان ها بزرگ ترمی شوند وازحیطه وابستگی ها ونظارت خانوادگی دورترشود وازارزش ها وهنجارهای گروه های هم سن وسالان برای اواولویت بیشتری داشته باشد،احتمال پیروی ازرفتارهای ضداجتماعی ازجمله سوء مصرف مواد بیشترخواهد شد.جوانانی که به دلیل فوت پدریا مادرو یا به علت ازدست دادن موقتی آن ها به علت بیماری یا زندانی شدن و….ازمحبت وحمایت عادی خانواده محروم می شوند،احتمال بیشتری دارد به عضویت گروه های خارج ازخانه درآیند وهنجارهای غیرمتعارف آن ها را بپذیرند و درمعرض خطربالاتری قرارمی گیرند.
گروه جوانان دارای ویژگی های خاصی هستند که دسترسی به آن ها را آسان می کند.ازیک طرف به علت گسترش امکانات آموزشی متوسطه وعالی درصد بالاو روزافزون ازگروه جوانان و نوجوانان به صورت دسته جمعی درمدارس راهنمایی، متوسطه ومدارس فنی وحرفه ای و دانشگاه ها به آسانی به آن ها دسترسی پیدا کنند. درضمن این قشرازجامعه به دلیل اینکه مشتریان اصلی رسانه های جمعی الکترونیکی ورادیو، تلویزیون، سینما وغیره…هستند ودسترسی به آن ها بسیارآسانترازقبل شده است.
اما همه جوانان به یک اندازه درمعرض خطراستفاده ازمواد مخدرقرارندارند واستفاده بهینه ازامکانات موجود ایجاب می کند آن عده ازاین قشرکه امکان بیشتری دارد که درمعرض خطر بیشتری قرارداشته باشند شناسایی وبرای مداخلات آموزشی شدیدترانتخاب شوند.زندان ها ومراکزاصلاح وتربیت نوجوانان به طورسنتی به عنوان پایگاهی برای بدآموزی ونفرگیری توسط افراد وسازمان های تبهکارمورد استفاده قرارگرفته است.نوجوانانی که به اتهام خلاف های گوناگون به این مراکزمنتقل می شوند به آسانی می توانند تحت نفوذ افراد تبهکارقرارگرفته وبا الگو قراردادن آنها بامهارت وانگیزه بالاتری برای سوء مصرف یا قاچاق مواد به جامعه برگردند.پس لازم است که بزهکاران جوان وافرادی که دارای اختلال شخصیت هستندازبقیه افراد جدا شوند،آنهم به علت وجود بیماری های واگیردارمانند HIV ویا سوءاستفاده جنسی و….درکانون های اصلاح وتربیت وزندان ها صورت میگیرد تا بتوانند آموزش وکمک های لازم و ضروری را به موقع واصولی دریافت کنند.
برنامه مداخله ای برای شناسایی والدین معتاد وجدا کردن ونگهداری فرزندان آنان درمدارس شبانه روزی خاص به مرحله اجرا گذاشته شده است اما باید به دوسوال پاسخ دهید:اول اینکه آیاازنظرحقوق اساسی درکودک وخانواده آیاجامعه یا دولت چنین حقی را دارد یا ندارد؟ ومرحله ی بعد دلایل قانع کننده ای دردست باشد که دست کم منافع کوتاه مدت کودک یا نوجوان دارای والدین معتاد رابرآورده کند که با اعمال این سیاست جداسازی اجباری شرایط بهترخواهد شد یا صدمه به اعتماد به نفس یا بهداشت روانی کودک یا نوجوان ایجاد خواهد کرد؟ که باید به این دومسئله مهم توجه ویژه شود.کارکنان وشغل هایی که به صورت طبیعی نیازمند شب بیداری بالا ونگه داشتن سطح توجه خود برای مدت های متوالی هستند، مثل رانندگان وسایل نقلیه و نگهبانان شب کارازاین گروه ازافراد هستند که برای تقویت نیروی مقاومت جسمانی ومقابله دربرابراحساس خواب آلودگی های مکرر به مصرف مواد مخدرروی می آورند.
درایران مشاغلی وجود دارند ازقبیل: کارگری حمام، کارگرنانوایی، قهوه خانه ها ومراکزحمل ونقل وتوریسم که جزء گروه های پرخطرمحسوب می شوند.پس درنتیجه تشخیص گروه های پرخطروراه های دست یابی به آنها ازلحاظ برنامه ریزی وانجام فعالیت های آموزشی وپیشگیری بی اندازه حائزاهمیت است.با شناختن این گروه ها وتطابق دادن برنامه های آموزشی با نیازهای آنان می توان کارایی وتاثیربرنامه های پیشگیری را تضمین نمود.
گروه های هدف:
گروه های هدف برای برنامه های آموزشی وپیشگیری ازسوء مصرف مواد شامل موارد زیراست:
1:کودکان ونوجوانان مشغول به تحصیل
2:دانشجویان مراکزآموزش فنی وحرفه ای ومراکزعالی
3:جوانان ونوجوانان ترک تحصیل کرده اند.
4:جوانان مشمول خدمت نظام
5:مربیان،معلمان واساتید
6:رهبران مذهبی،سیاسی واجتماعی
7:هنرمندان، نویسندگان، تهیه کنندگان، فیلم سازان وروزنامه نویسان.
8:ورزشکاران وجوانان دارای محبوبیت وشهرت عمومی
9:کارکنان دولت، مدیران وکارکنان بخش خصوصی
10:پزشکان وکارمندان اموربهداشتی و….
