چه کسانی شور زندگی داشته و با بهره گیری از استعداد و خلاقیت خود می توانند کنترل موثری بر زندگی داشته باشند؟
افراد خود شکوفا چه ویژگی هایی دارند؟
از این دنیا که می رویم و به جان آفرین پیوند می خوریم ازما نمی پرسند که چرا مسیحا یا رهبری نامدار نشدیم؟رمز و رازهای عظیم حیات را از ما نمی پرسند تنها سوال این خواهد بود که چرا خودت نشدی؟ انسانی کامل، فعال وتحقق یافته که تنها خودت توان شدنش را داشتی.
الی دیزال
وقتی پای موفقیت درمیان باشد، افراد با قدو وزن و مدرک دانشگاهی و سوابق خانوادگی سنجیده نمی شوند؛ بلکه به اندازه افکار و انتخاب هایشان سنجیده می شوند.
دیوید شوارتز
ویژگی های افراد سالم، موثر و شاد:
هویت سالم، موثر و شادمان چه ویژگی هایی دارد که او را قادر می سازد تا کنترل موثری بر زندگی خود داشته باشد؟ این نوع شخصیت ها چگونه متبجرانه از شور واشتیاق خود در زندگی بهره می برند و ب ا استفاده از استعداد و خلاقیت خود می توانند زندگی با کیفیتی برای خود ودیگران رقم بزنند؟ بدیهی است هویت موفق صرف نداشتن اختلالات و بیماری های روانی ترسیم نمی کند. بلکه آن پیش شرط تحقق هویت موفق و سالم بوده، او می بایست هنر کنترل موثر بر زندگی و بهبود کیفیت آن را یاد بگیرد.
برای دست یابی به این هویت برخورداری از زندگی راحت و رفاه مادی کفایت نخواهد کرد. در خیلی از موارد یک شخص با وجود همه این ها شادی وخشنودی واقعی، اشتیاق وافر، تعهد و ارزشمندی را احساس نمی کند و این می تواند نشانه ای از عدم کنترل موثر بر زندگی و هویت موفق باشد.
لئوتالستوی نویسنده روسی توصیفی ماندگار از مردی دارد، که در ظاهر همه چیزش در حد مطلوب است با این حال چنان گرفتار بی معنایی است که به مرز خود کشی رسید. او می پرسد (چرا باید زندگی کنم؟) تالستوی دردی را که توصیف می کرد به خوبی می شناخت، چرا که از خودش می نوشت.
هویت از دید گاه گلسر:
گلسر می گوید: یکی از فرضیه های اساسی تئوری انتخاب این است که انسانها همیشه سعی و تلاش می کنند با اعمال کنترل بهتر بر زندگی شان به هویت موفق دست پیدا کنند: این افراد خود را به عنوان کسانی می دانند که قابلیت مراوده عشق و محبت دارند. حس می کنند برای دیگران مهم هستند. احساس ارزشمندی را تجربه می کنند. احساس مسئولیت پذیری می کنند و ارضای نیازهایشان را نه وظیفه دیگران، بلکه مسئولیتی از جانب خودشان می بینند. افراد موفق از طریق مسئولیت پذیری، پذیرش واقعیت و انتخاب رفتارهای موثر به مجموعه ای متوازن از خواسته ها که نیازهایشان را برآورده می کند دست می یابد. و بر زندگی خود کنترل موثری دارند و احساس شادمانی می کنند. نقطه مقابل، افرادی که مشکل دارند اغلب شخصیتی دارند که گلسر آن را هویت ناموفق می نامد. چنین افرادی خود را فردی دوست نداشتنی می دانند، و باورشان این است که نالایق تر از آن هستند که در اجتماعات شرکت کنند و خود را ضعیف تر از آن می دانند که بتوانند زندگی شان را تغییر دهند.
ازنظردکتر صاحبی: افراد ناموفق خودشان را به عنوان فردی منفور،ناخواستنی و طرد شده می بینند که قادر به انجام و پیگیری تعهدات نیستند. ناامید و درمانده اند، احساس گناه و افسردگی و عصبانیت دارند و برای رسیدن به خواسته هایشان انتخاب های موثری نداشتند و نیازهایشان به صورت متوازن و درست ارضاء نشده است.
از نظرآلپورت: افراد سالم در سطح معقول و آگاه عمل می کنند و از نیروهایی که آن ها را هدایت می کننند کاملا آگاه هستند و می توانند بران ها چیره شوند. اشخاص سالم از قید و اجبارها می گذرد و آزاد است. او به جلو نگاه می کند، به رویداد های حال و آینده نه به دوران گذشته و رویداد های کودکی. جنبه ی اصلی شخصیت آدمی مقاصد سنجیده و آگاه یعنی (امید و آرزوهای اوست). ماهیت ارادی شخصیت سالم یعنی تلاش برای آینده که به کل منش و شخصیت انسان یگانگی و یکپارچگی می بخشد.
از نظر آلپورت: انسان های سالم نیاز مداومی به تنوع و احساس و درگیری تازه دارند. کارهای روزمره و عادی را کنار می زنند، خطر می کنند و چیزهای تازه کشف می کنند. همه این فعالیت ها تنش ایجاد می کند. و به اعتقاد آن ها تنها از راه همین تجربه ها و خطرهای تنش زا است که بشرمی تواند ببالد. انسان بالغ سالم برای هدف نیروی خود پیوسته به انگیزه های نیرومند و حیات بخش نیاز دارد.
انگیزش از نوع سازنده آن برای کسانی که از سلامت روان برخوردارند حیاتی است. این گونه اشخاص فعالانه در پی هدف ها و امیدها و رویاهای خویشند و مضمون زندگی شان معنا جویی و ایثار و حسن تعهد است. برای آنها تعقیب هدف هیچ گاه پایان ندارد و گسترش مفهوم خود و سلامت روان افراد تا زمانی که افراد با فعالیت ها، افراد مختلف و اندیشه های متنوع تری در ارتباط باشند بیشترو ارزنده تر می شود. این حس مطمئن مشارکت، کارو روابط خانوادگی و دوستانه، سرگرمی ها و مشغولیات و…. را نیز فرا می گیرد و ((خود)) در این فعالیت های پرمعنا سرمایه گذاری می شود.
ارتباط صمیمانه خود با دیگران: آلپورت میان دو گونه ارتباط صمیمانه با مردم تفاوت قائل است: توانایی صمیمی بودن و توانایی دلسوز بودن است. شخصی که از نظر روانی سالم است می تواند به پدر و مادر و فرزندان همسر یا دوستان نزدیکش صمیمیت (عشق و محبت) نشان دهد.این توانایی حاصل پرورش کامل مفهوم گسترش خود است. در این حال به فرد محبوب خود احساسی اطمینان بخش نشان می دهد و به آسودگی و شادمانی او به اندازه خوشی و آسایش خودش اظهارعلاقه می کند.
دلسوزی دومین نوع ارتباط صمیمانه، لازمه اش درک وضعیت واقعی بشر و احساس همبستگی با همه مردم است. شخصیت سالم توانایی فهمیدن دردها و هیجان ها، ترس ها و شکست هایی را که خاصیت و ویژگی هستی انسان است را دارد. این حس همدردی زاییده ((گسترش تخیل)) و احساسات شخص از مفهوم گسترده انسانیت است. او در برابر رفتار مردم شکیباست درباره آنها حکم نمی کند و محکومشان نمی کند. شخص سالم با آگاهی از این که خود نیز ضعف هایی دارد، خطاها و کاستی های بشر را می پذیرد.
کارل راجرز: منظور از انسان با کنش کامل، انسانی بسیار کارآمد با کنش و کارکرد کامل است که از تمام توانایی ها و استعداد هایش بهره می گیرد. معیار نهایی انسان تجربه هوشیار و آگاهانه اوست، برای شخصیت سالم اهمیت زمان حال و چگونگی آن بیشتر از توجه به گذشته است. به اعتقاد او کسانی که به تحقق خود می پردازند با آداب و اصولی که دیگران وضع کرده اند زندگی نمی کنند. جهتی که انتخاب می کنند و رفتاری که ازخودشان نشان می دهند تنها توسط خودشان تعیین شده است، خودشان مالک شخصیت خود هستند و مستقل ازهنجارهای تجویز شده دیگران عمل می کنند.
آمادگی کسب تجربه: انسانی که هیچ گونه شرایط بازدارنده احساس ارزشمندی را نداشته باشد، از آزادی تجربه همه احساسات و گرایش ها برخوردار است. او طبیعتش را شناخته و شخصیتی انعطاف پذیر دارد. او در برابرتجربه های زندگی می تواند برای گشودگی راه های تازه ادراک وبیان از آن استفاده کند.
زندگی هستی دار: انسان با کنش کامل درهرلحظه هستی، زندگی همه جانبه دارد هرتجربه ای برای او چنان تازه است که انگارقبل از آن هرگز وجود نداشته است. و هرتجربه ای با هیجان خاصی همراه است.
منبع: زندگی به سبک تئوری انتخاب
نوشته: مجید احمدی
