جمله پیشگیری بهتر از درمان است را بسیار شنیده ایم، اما کمتر به آن توجه شده است و اغلب تمرکز اصلی به مبحث درمان و چگونگی انجام آن بوده است. اما در سالهای اخیر به مبحث پیشگیری از اعتیاد و عوامل موثر برآن توجه ویژه ای شده است و متخصصین این حوزه به این مبحث مهم و ضروری بیشتر توجه دارند و بتدریج مفهوم پیشگیری در تامین سلامت روانی افراد جای خود را باز نمود. در حوزه پیشگیری دو مقوله مورد بررسی قرار گرفت و آن شامل الگوی پیشگیری اولیه و الگوی پیشگیری ثانویه که برمبنای نظام های روان درمانی است مطرح شد.
براساس این الگو، تمرکز پیشگیری اولیه شامل افرادی است که اختلال در انها ظاهر شده و هدف از پیشگیری کاهش آثار اختلال بر فرد و توانبخشی است تا امکان بهبود و سازش با زندگی اجتماعی را فراهم کند و او را به زندگی طبیعی و اجتماعی اش باز گرداند.
پیشگیری ثانویه: کوششهایی را شامل می شود که با مشاهده علائم اولیه و جزئی اختلال سازمان می یافت. علائمی که نشان از آغاز دوره ی بیماری است، اما هنوز فرد را فلج نکرده است. که بتدریج الگوهای جدید تر از دل این الگوها توسعه یافتند.
پیشگیری اولیه دو هدف را دنبال می کند:
1: کاهش وقوع اختلالات روانی در افراد
2: افزایش سلامت روانی با تقویت توانایی ها به منظور حفاظت از افراد در برابر آسیب ها و واکنش های ناسالم تعریف شده است.
آموزش سلامت روان به عنوان یک اقدام ریشه ای و بنیادین دراین زمینه قابل توجه است و هدف آن، افزایش سطح سلامتی ازروش کمک به افراد برای دستیابی به دانش، نگرش و الگوهای رفتاری موثر تجربه موفقی به حساب می آید. اما این به تنهایی کافی نیست و ضرورت به کارگیری روشهای دیگر را ملزم می سازد..
آموزش مهارت ها یا توانایی ها یکی از راه های مطلوبی است که به لحاظ نظری توجه درمانگران این حوزه را به خود جلب کرده است. از جمله:
آموزش مهارت های شناختی و بین فردی ویژه درمیان جوانان و نوجوانان نتایج سودمندی را دارد. آموزش مهارت های حل مسئله درمناسبات بین فردی در اجتماع و افزایش روابط اجتماعی در رویدادها و حوادث زندگی مانند تغییرات اجتماعی و مهاجرت، از دست دادن فرزند یا داغدیدگی، طلاق، شرایط ورود به کار و… برای بهبود توانایی های سازشی فرد بسیار سودمند هستند.
افزایش توانایی های فردی:
براساس الگوی پیشگیری اولیه که توسط بلوم ارائه شده است یکی از ابعاد مهم که می تواند درفرآیند پیشگیری نقشی با اهمیت ایفا کند افزایش توانایی های فرد است. الگوی پیشگیرانه برای برطرف کردن زمینه های وقوع اختلال یا افزایش توانایی های فرد برای مواجهه با مشکلات درونی و بیرونی سازمان می یابد.
الگو های پیشنهادی بلوم برای افزایش توانایی های فرد:
جنبه های شناختی:
1: روشهای آموزش عمومی
2: حل مسئله پیشگیرانه
3: تحریکات شناختی
4: آموزشهای پیش بینی کننده
5: کفایت های شناختی
6: مقابله با استرس
جنبه های عاطفی:
1: تغییر نگرش
2: استدلال اخلاقی، آشکارسازی ارزشی، آموزش ویژگی ها و خصایص
3: برانگیختن امید و افزایش خوش بینی
4: آموزش مهارت های اجتماعی
جنبه های فیزیولوژیک و زیستی:
1: تغذیه
2: تمرین های طولانی ورزشی
3: وا کسیناسیون و ایمن سازی
