بیماری اعتیاد خطر ناک است ولی مبتلا شدن به ایدز یکی از مهم ترین پیامد های ان است. اغلب رفتارهایی را که معتادین انجام می دهند مهمترین عامل انتشار ایدز در کشور محسوب می شود. طبق آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حدود 63 درصد انتقال HIV به دلیل استفاده از وسایل مشترک که برای تزریق مواد مخدر است.
همچنین نوجوانان و جوانان بیشترین گروه سنی در معرض خطردربرابر این بیماری را تشکیل می دهند.
دراین مقاله سعی شده است اطلاعاتی خلاصه و اجمالی ازاین بیماری را دراختیار والدین قرار دهد:
ایدز یا HIV
انسان می تواند توسط فرد دیگری که به HIV مبتلاست آلوده شود و او نیز می تواند بقیه افراد را آلوده کند و اینگونه HIV منتشرمی شود و به این فرد آلوده HIV مثبت می گویند.
سیستم ایمنی بدن چیست؟ بدن تمام افراد در دوران جنینی و بعد از تولد سلول ها و عوامل متعددی تکامل می یابند که وظیفه مهم و تعیین کننده دفاعی درمقابل ورود عوامل عفونی و ممانعت از بروز سرطان را بر عهده دارند. این سلول ها دفاعی گلبول سفید نامیده می شوند که درخون درحال حرکت بوده و دربافت های مختلف بدن نیزحضور دارند.
چرا HIV خطرناک است؟
ویروس های مختلف به سلول ها وبافت های مختلف از بدن حمله می کنند، برخی به پوست، برخی به دستگاه تنفسی و… حمله می کنند. چیزی که HIV را این چنین خطرناک کرده اینست که HIV به خود سیستم ایمنی حمله می کند و وقتی ویروس وارد بدن می شود به تدریج قدرت دفاعی بدن را تضعیف می کند و این فرد در برابر انواع بیماری ها وعفونت ها حتی آن هایی که درحالت عادی بیماری زا نیستند آسیب پذیرمی گردد.
افراد آلوده به HIV ممکن است سالها کاملاسالم باشند وحتی خودشان ندانند که آلوده هستند.
ایدز چیست؟
ایدز به معنی سندرم نقص ایمنی اکتسابی می باشد. این بیماری به نوعی نوظهور است و ناشی ازآلودگی به ویروس HIV می باشد که قادراست سیستم دفاعی بدن را غیرفعال نموده و دراثرضعف سیستم دفاعی مبتلایان دچارعفونت های متعدد و گاهی سرطان می گردند. وقتی سیستم ایمنی بدن آسیب می بیند نه تنها در برابر ویروس HIV بلکه نسبت به بقیه عفونت ها هم آسیب پذیر می شوند و دیگر قادربه کشتن میکروب ها و ویروس هایی که قبلامشکل آفرین نبودند نیست و لذا با گذشت زمان افراد آلوده به HIV بیشترو بیشتر بیمارمی شوند و معمولا سالها پس ازآلودگی به یکی ازبیماری های خاص، شدیدا مبتلامی شوند و دراین زمان گفته می شود که آنها به ایدزمبتلا شده اند.
نکته مهم: درواقع هر فرد آلوده به ویروس HIV الزاما مبتلا به ایدزنمی باشد اما درطول این مدت می تواند دیگران را آلوده کند.
بیماری ایدز چگونه منتقل می گردد؟
بیماری HIV درخون و ترشحات جنسی فرد مبتلاو نیز شیرآلوده مادران یافت می شود و هنگامی منتقل می گردد که مقدار کافی از این ترشحات به بدن فردی دیگر برسد.
راه های انتقال بیماری HIV به دیگران:
1: داروهای تزریقی:
افرادی که به صورت غیرقانونی از داروهای تزریقی استفاده می کنند مانند معتادان تزریقی که به صورت مخفیانه و غیرقانونی رفتارمی کنند و یا ازسرنگ مشترک استفاده می کنند.
2: رابطه جنسی بدون محافظت با فرد آلوده:
برقراری را بطه جنسی بدون محافظ خطرناک است چرا که ویروس درترشحات جنسی فرد آلوده وجود دارد و می تواند به صورت مستقیم به بدن شریک جنسی اش منتقل گردد. که درانواع مختلف رابطه جنسی امکان انتقال وجود دارد. لذا اگر شریک جنسی خونریزی لثه یا زخم بازهرچند کوچک دردهانش داشته باشد می تواند ویروس را به او منتقل کند.
3: تماس با خون فرد آلوده:
اگر خون به میزان کافی از فرد آلوده به بدن فرد غیرآلوده وارد شود می تواند ویروس را به او منتقل کند.
4: سرایت از مادر به کودک:
ویروس می تواند از بدن مادرآلوده به جنین داخل رحم دردوران حاملگی، هنگام وضع حمل و یا کمی بعد از تولد کودک انتقال پیدا کند. و همچنین بوسیله شیر مادرآلوده به کودک نیز منتقل شود، اما با وجود داروهای خاص شانس این انتقال کاهش پیدا می کند.
ایدزازچه راه هایی قابل انتقال نیست؟
بسیاری ازافراد درمواجهه با افرادی که آلوده به ویروس HIV هستند، بیشتر نگران انتقال این ویروس هستند. اما ازراه های زیر قابل سرایت نیستند.
- از طریق ورزش و کار در کنار فرد آلوده
- از طریق خوابیدن دریک اتاق و یا نفس کشیدن درهوای مشترک
- از طریق استفاده از ظروف مشترک مثل ظرف غذا یا نوشیدنی و اشیاو….
- از طریق بوسیدن، تماس پوستی یا دست دادن
- از طریق عطسه و سرفه
- شنا در استخرهای عمومی
- از طریق عرق بدن و اشک
علایم بیماری ایدز چیست؟
در آلودگی اولیه با ویروس علامتی غیر از عوارضی شبیه به سرما خوردگی دیده نمی شود که بعد از مدت کوتاهی از بین می رود. درآلودگی اولیه بیمار مدتی تقریبا طولانی می تواند ظاهرا سالم باشد و این درحالی است که ویروس دربدن وی به صورت مخفی حفظ شده است. دراین مرحله با انجام آزمایش خون تشخیص آلودگی به این ویروس تا حد زیادی امکان پذیر است.
علائم کلی:
- کاهش وزن بیش از10 درصد
- اسهال مزمن بیش از یک ماه
- تب های متناوب یا ثابت بیش از یک ماه
علائم فرعی:
- سرفه پایدار به مدت بیش از یک ماه
- عفونت پوستی منتشرهمراه با خارش
- تب خال های عود کننده همراه با عفونت مزمن
- برفک دهانی
- بزرگ شدن عمومی غدد لنفی
ظاهر شدن علائم بیماری:
مرحله عفونت اولیه HIV(مرحله اول)
این مرحله چند هفته طول می کشد و معمولا شبیه حالت سرما خوردگی است که بلافاصله بعد ازعفونت ایجاد می شود همراه است. علائم این ها هستند:
تب، گلو درد، بزرگ شدن غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی و تهوع، کاهش وزن و…..
اما دراین مرحله هنوزبیماری قابل تشخیص نیست و حدود 12 یا 16 هفته ازهنگام ورود ویروس تا مثبت شدن آزمایش خون زمان می برد.
مرحله بدون علامت بالینی (مرحله دوم)
این مرحله به طور متوسط 10 سال طول می کشد و خالی ازهرعلامتی است هرچند ممکن است غدد متورم لنفاوی هم وجود داشته باشند. سطح HIV درخون بسیار پایین است ولی بیماری همچنان مسری است و با تست آزمایشگاهی قابل تشخیص است.
مرحله علامت دارعفونت(مرحله سوم)
این مرحله سیستم ایمنی بدن بسیارضعیف است زیرا:
1: بافت ها وغدد لنفاوی به دلیل سالها فعالیت آسیب می بینند.
2: ویروس جهش پیدا می کند و قدرت آلودگی کننده اش افزایش می یابد و برای ازبین بردن سلول های خونی قوی ترعمل می کند.
3: بدن توانایی جایگزین کردن سلول های خونی ازدست رفته را ندارد.
با ضعیف شدن و نقص در سیستم ایمنی بدن علائم بوجود می آیند که ابتدا خفیف هستند ولی به سمت شدید شدن پیش می روند.
راه های پیشگیری ازعفونت ها درافراد آلوده به HIV
الف پیشگیری دارویی: برخی ازعفونت ها مانند سل می توان از طریق تجویز داروهایی از بروز آن ها درافراد مثبت و مبتلا به ایدزجلو گیری کرد.
ب واکسیناسیون: با تزریق واکسن به افراد مثبت از بروزعفونت هایی مثل ذات الریه و دیفتری و کزازو آنفولانزا و…. پیشگیری نمود.
پیشگیری ازعفونت درگروه های پرخطر:
گروه هایی مانند معتادین تزریقی، کارکنان بهداشت و درمان، نوزادان متولد شده ازمادران HIV مثبت، مبتلایان به عفونت های آمیزشی و افراد با رفتارهای جنسی پرخطر
الف: زنانHIV مثبت باید تا حد امکان ازباردارشدن خود جلوگیری کنند. ولی اگرخانم باردارشود با تجویزداروهای ضد ویروسی درزمان بارداری سعی می شود ازانتقال HIV به جنین او جلوگیری شود.
ب: کارکنان بهداشت و درمان یکی ازگروه های درمعرض خطرآلودگی بهHIV می باشند. لذا دستورالعمل هایی تحت عنوان احتیاط استاندارد تدوین شده است که تمامی کارکنان بهداشتی درمانی باید آن ها را به کارببندند تا خطرانتقال بیماری درآن ها به حداقل برسد.
ج: یکی دیگر از گروه های پر خطر، معتادین تزریقی هستند که به دلیل استفاده مشترک از سرنگ و سوزن و رفتارهای پرخطر دیگرمنبع مهم آلودگی به HIV در کشور به شمار می روند. که نیازمند بکارگیری رفتارهای پیشگیرانه هستند؛ شامل تشویق و ترغیب معتادین به ترک، تغییراعتیاد تزریقی به روش های کم خطرترو نهایتا توزیع سرنگ و سوزن رایگان میان آنهاست که به عنوان راه کارهای کاهش آسیب نامیده می شوند.
منبع: مجموعه پیشگیری از اعتیاد
دکتر علیرضا جزایری، لیلا سلیمانی نیا
