با توجه به اينکه در حال حاضر ميل و گرايش نوجوانان و جوانان ايراني از سمت مواد مخدر سنتي به سوي مواد مخدر صنعتي در حال گسترش است.در اين مقاله سعي شده است که به اين پرسش اساسي که که مهمترين عوامل اثرگذار بر گرايش جوانان به سوء مصرف مواد مخدر صنعتي را مشخص کنيم. با توجه به اينکه در حال حاضر ميل و گرايش نوجوانان و جوانان ايراني از سمت مواد مخدر سنتي به سوي مواد مخدر صنعتي در حال گسترش است.در اين مقاله سعي شده است که به اين پرسش اساسي که که مهمترين عوامل اثرگذار بر با توجه به اينکه در حال حاضر ميل و گرايش نوجوانان و جوانان ايراني از سمت مواد مخدر سنتي به سوي مواد مخدر صنعتي در حال گسترش است.

در اين مقاله سعي شده است که به اين پرسش اساسي که که مهمترين عوامل اثرگذار بر گرايش جوانان به سوء مصرف مواد مخدر صنعتي را مشخص کنيم.

1: ترغيب دوستان و همراهي با آنان بر گرايش نوجوانان و جوانان به سوء مصرف مواد مخدر صنعتي تاثير دارد

2: نياز جامعه به سرخوشي برگرايش جوانان تهراني به مصرف مواد مخدر تاثير دارد.

3: اختلال در روند جامعه پذير شدن و پذيرش قوانين برگرايش جوانان تهراني به سوء مصرف مواد مخدر تاثير دارد.

4: نداشتن ابزار مناسب جهت گذراندن اوقات فراغت به گرايش جوانان به سوء مصرف مواد تاثير دارد.

5: ضعف در قدرت ابراز وجود و تصميم گيري فردي و مهارت حل مسئله در گرايش آنها به مصرف مواد مخدر صنعتي تاثير دارد.

6: کنجکاوي در مورد مواد مخدر و انواع آن توسط جوانان به سوء مصرف مواد مخدر تاثير دارد.

7: رهایی از فشارهای اجتماعی مانند (فقر، بیکاری و مدرک گرایی) برگرایش جوانان تهرانی به سوء مصرف مواد مخدر صنعتی تاثیر دارد.

معضل اعتیاد به مواد مخدر پدیده ای جهانی است که تمام کشورها به نوعی درگیر با این مسئله هستند. و هر یک با توجه به زیر ساخت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود راه حل هایی را جهت مواجه با این معضل انتخاب می کنند. در ایران به دلیل تغییر گرایش جوانان از مواد مخدر سنتی مثل تریاک و هروئین به مواد مخدر صنعتی مانند شیشه، کراک و مواد مخدر صنعتی جدید و ناشناخته نیازمند به کار گیری راه حل هایی نوین می باشد. بنابراین نمی توان با همان راه کارهای قدیمی و سنتی با آن مقابله کرد. بدین ترتیب جوانانی که باید موتور محرکه جامعه وآینده سازان کشور باشند، پس از سوء مصرف مواد مخدر صنعتی دچار توهمات شدید روانی ،رفتارهای پر خطر جنسی، قتل و خود کشی می شوند و به جای اینکه باعث حرکت و توسعه جامعه شوند، هزینه های اجتماعی و اقتصادی فراوانی را روی دوش جامعه می گذارند مواد مخدر صنعتی به دسته ی بزرگی از مخدرها اطلاق می شوند که منشا طبیعی ندارند و طی فرآیندهای پیچیده شیمیایی در لابراتورهای صنعتی ساخته می شوند این مواد روی سیستم عصبی فرد تاثیر می گذارند و باعث ایجاد تغییراتی در عملکردهای تشخیصی جوانان می شوند و آنها را دچار توهم می کنند موادی مانند گرد فرشته، اکستاسی و…که نام وشکل آنها را به راحتی با یک سرچ ساده می توانید مشاهده کنید

مبنای نظری سوء مصرف مواد مخدر صنعتی چیست؟

اعتیاد نیز مانند سایر پدیده های اجتماعی علت و عوامل متعددی دارد و چند بعدی است که معمولا بیشتر از جنبه های جامعه شناسی و روان شناسی بررسی می گردند.

بی هنجارها:

مفهوم (آنومی) یا بی هنجاری از یونان باستان سرچشمه گرفته شده است و به معنای فقدان قانون است. از نظر دورکیم به وضعیتی گفته می شود که درآن جامعه هنجارهای اجتماعی نفوذ خود را بر فرد از دست بدهند. درچنین شرایطی، افراد دیگر برای اقتدار اخلاقی جامعه احترامی قائل نیستند و تاثیر آن برآنها ناچیز است. از نظر مرتون افرادی که به کجروی روی می آورند به چند شیوه واکنش نشان می دهند:

1: نوآوری (بدعت): برخی افراد کج رو به نوآوری گرایش می یابند. این افراد برای دستیابی به اهداف نهادینه شده اجتماع از وسایل جدید و غیر مشروع  استفاده می کنند.

2: انزوا طلبی: برخی افراد جامعه از هر فعالیتی برای دست پیدا کردن به ارزش های مورد قبول جامعه دوری می کنند. آنها اهداف و ارزش های جامعه را قبول ندارند، این شیوه پاسخ آنها برای تبیین انحرافات اجتماعی از جمله مصرف مواد مخدر است.

3: شورش: برخی از افراد ستیزه جو، از پذیرش ساختارهای اجتماعی روی گردانند و سعی می کنند یک نظم اجتماعی جدید از طریق فعالیت های جدید و یا جایگزین سبک زندگی جدید را بوجود بیاورند.

نظریه کنترل شاد (استیون گلد)

این نظریه به سبک های شخصی برخورد افراد مصرف کننده با اثرات مواد تاکید دارد. وضعیت شناختی و تفکر فرد را به عنوان حرکت او از مصرف تفریحی و تفننی به اعتیاد کامل را تعیین می کند. در این نظریه، در فرآیند اعتیاد تعارضات فردی به عنوان عامل برانگیزاننده اهمیت دارد. زمانیکه افراد در برآورده کردن انتظارات و خواسته های خود با جامعه شان دچار مشکل می شوند و تعارض پیدا می کنند در این حالت احساس اضطراب و نگرانی می کنند. همه ما در طول زندگی درجات مختلفی از نگرانی و تشویش را تجربه می کنیم اما معتادان این اضطراب و نگرانی را به صورت ناتوانی و عدم کفایت خود در کنترل خود و محیط اطرافشان تعبیر می کنند و احساس می کنند، قدرتی برای تغییر موقعیت خود و چیرگی بر عوامل تنش زا را ندارند و قدرت سازگاری و انعطاف پذیری خود را ازدست داده اند و چون امری ناخوشایند را تجربه می کنند، سعی دارند به هر شکلی که شده این حس را برطرف کنند.

از این جهت که یکی از برجسته ترین اثرات مواد مخدر صنعتی کاهش اضطراب و نگرانی است، بلکه نوعی حالت خوشایند و سرخوشی را نیز در فرد مصرف کننده ایجاد می کند و او تحت تاثیر این مواد، نوعی احساس موقتی قدرت و خوشحالی را تجربه می کند. اما این حالت خوب خیلی زود از بین می رود و مجدد عواملی دیگر به احساس اضطراب او دامن می زنند و حس ناتوانی و عدم کنترل به زندگی فرد باز می گردد. در این شرایط احتمال پناه بردن به مصرف مواد مخدر در جوانان بسیار می شود و یا مصرف خود را افزایش می دهند و از یک مصرف کننده تفریحی به یک معتاد وابسته تبدیل می شود.

براساس نتایج بدست آمده بنابرنظر کارشناسان حوزه اعتیاد و مواد مخدر، ترغیب دوستان و هم نوایی با آنان به عنوان مهمترین عامل برگرایش جوانان تهرانی به سوء مصرف مواد مخدر صنعتی شناسایی گردید. 94/3 درصد جوانان ذکر کرده اند که اولین بار توسط دوستان خود با مواد مخدر صنعتی آشنا شده اند.

سبک و شیوه ی زندگی جوانان هم عامل دیگری برای گرایش انهاست، اینکه چگونه برا ی زندگی شان برنامه ریزی دارند؛ مثلا دراوقات فراغت گردش و تفریح با دوستان را انتخاب می کنند یا با خانواده وقت می گذراندند؟ اولویت مکانی شان کجاهاست؟ منزل می مانند یا مدام در مهمانی دوستانه یا پارتی ها هستند. یا اینکه بیشتر وقت خود را بدون هدف در پارک و خیابان ها صرف می کنند؟ آیا سیگار می کشند و مشروبات الکلی استفاده می کنند؟

45/8 درصد این جوانان بیان داشتند که برای اولین بار در خیابان و پارتی ها با مواد مخدر آشنا شده اند. این امر نشان دهنده کژکارکردی نهادهایی مثل خانواده و دولت است.

عامل بعدی موثر برای گرایش جوانان تهرانی به مصرف مواد مخدر صنعتی، سرخوشی و شادی است. فقط 20 درصد جوانان خودشان را زیاد شاد و سرزنده می دانند و 45/7 درصد آنها بیان داشتند که مواد مخدرصنعتی تا حد زیادی باعث سرخوشی آنان شده است.

عامل اثر گذار بعدی نگرش ها و پیش پنداشته ها جوانان تهرانی به سوء مصرف مواد مخدر صنعتی موثر است. 65/70 درصد جوانان مصرف کننده بیان کردند که قبل از شروع مصرف خیلی زیاد و زیاد فکر می کردند که این مواد باعث سرخوشی و سرزندگی آنها می شود و نیروی جنسی شان را افزایش می دهد.

حس کنجکاوی جوانان تهرانی نقش موثری برگرایش آنها به سوء مصرف مواد صنعتی دارد، 68/8 درصد این جوانان دوست داشتند که از چیزهایی ناآشنا سر در بیاورند.

74/3 درصد جوانان بیان کردند که قبل از شروع مصرف مواد صنعتی  از اثرات و عوارض آنها اطلاعاتی نداشتند. این امر نشان می دهد که بی اطلاعی از عوارض مواد صنعتی جدید نقش موثری بر گرایش جوانان به سوء مصرف داشته است.

منبع:  بررسی عوامل موثر بر گرایش جوانان به سوء مصرف مواد مخدر صنعتی

محمد اسکندری کارشناس ارشد پژوهشگری دانشگاه آزاد رودهن.